نقد فیلم ابدویک روز سعید روستایی
نقد فیلم ابدویک روز سعید روستایی – وبسایت اردبیل سینما تقدیم می کند: چراغ، لزوم برجا ماندن خانه است. چراغی که اگر خاموش شود، خانه، خانه نیست، ویرانه است. مهم نیست گردسوز باشد یا نفتی، لامپی متصل یه سیمی آویزان و یا لوستری سنگین و قیمتی، روشن بودنش مهم است و روشن ماندنش. از قدیم دعای خیر کرده اند: ” الهی چراغ خانه ات همیشه روشن بماند.” می بینید؛ این چراغ فقط خاستگاه امروزی ندارد. همواره بوده، از وقتی انسان یاد گرفته زندگی جمعی را تجربه کند،
زندگی در قامت یک خانواده را. پس هر خانواده ای نیازمند چراغ است که اگر نباشد و یا حتی نیم سوز باشد، خانواده، خانواده نیست. یک تجمع ناکوک و گوش خراش است از آدم هایی که ساز هر کدام کوک خود را دارد. و بدیهی است، هرچه تعداد این آدم ها بیشتر باشد با آهنگ روح خراش تری طرفیم.
اما اگر چراغ روشن باشد، ساز این آدم ها را با کوک خود میزان می کند و آهنگ خانواده را به نوایی دلپذیرتر بدل می کند. به هدف معنی می بخشد و روح زندگی و حرکت را در کالبد خانواده می دمد.
در «ابد و یک روز» به زیبایی با این وضعیت دو لبه روبروئیم. خانواده ای درب و داغان در قامت خانه ای به غایت فکسنی که بوی نا و رخوت و تاریکی از خشت خشت آن می آید، با یک کلکسیون از آدم هایی که هر یک بیمار یک مرض وخیم اجتماعی اند. بیمارانی که به جای پیگیری درمانی ریشه ای و اساسی فقط راه وصله پینه کردن درد را یاد گرفته اند و مدام به یکدیگر هم تجویز می کنند. راه به خلسه رفتن را.. حتی برای دقایقی کوتاه …
روشن است؛ این شرح وضعیت مختصر، از بی چراغی خانه آمده. یا بی چراغ شدن آن. زیرا گویی در گذشته چراغی داشته (هر چند نیم بند و نیم سوز). در جایی از فیلم می شنویم: “کاش آقا زنده بود“. ظاهراً «آقا» وقتی بوده از پس مهار و هدایت این جمع بر می آمده. چقدر؟…. نمی دانیم. فقط می فهمیم زنده بودن «آقا» حالا آرزویی محال است برای بهتر شدن اوضاع. پس حتما «آقا» سوسویی می زده …
«آقا» که رفته، چراغ هم خاموش شده و خانه بی نور. و در این تاریکی هر کس قلمرو خود را گشوده و سازش را به کوک خود میزان کرده.. و نتیجه؟ اوضاعی شده که می بینید … در این میان مادر هم (در شمایل سنتی آن) هرگز نقش چراغ را ندارد. هرگز نوری ندارد. و البته قدرتی در مهار این نابسامانی.
او به درستی موجود منفعل و دست بسته ای تصویر شده که در مقابل عصبیت و سرکشی این جمع بی سر و سامان، در بهترین حالت قادر است همان نقش وصله دوز را بازی کند. و کودنی و بی خردی سنتی زن (در نتیجه بی سوادی و دورماندگی ازاجتماع) در ایفای این نقش چقدر به کمکش می آید!.. به قول یکی از بچه هایش: او تنها بچه پس انداختن (انتظار سنتی از زن) را یاد گرفته و افلیج شدن امروز او هم ثمره همین آموخته های!! دیروز اوست.
اما در مقابل این ناآگاهی و انفعال زن سنتی، با تعقل و کارآمدی زن امروز نیز طرفیم. زن امروزی که هوشمندانه در کالبد شمایل ظاهری مدرن تعریف نشده و اتفاقاً همان سر و شکل سنتی را دارد اما با درونی بیگانه با بی خردی سنتی. (درست بر خلاف خواهرش که همان بلاهت و کودنی را در لباسی امروزی دارد). این زن با این ویژگی ها که از میان چنین مجلس متعفن و فروریخته ای بر آمده، حالا پس از مدت ها دوباره نوری به خانه تابانده، پرده ها را کنار زده و رنگ سفید را جایگزین دوده و چرک و نکبت کرده است.
زنی که در مقابل حجم انبوهی از ناسازگاری و هرج و مرج، می کوشد صبورانه عکس العمل هایی معقولانه نشان دهد و جمع را به هم نشینی و آرامش دعوت کند. به همین روست که از وصله پینه بیزار است و به درمان موقت بی اعتنا. هرچه دور ریختنی است، دور می ریزد و مدام می کوشد اطرافیان را در استفاده از مُسکن منع کند. در واقع این تعقل است که بار دیگر چراغ خانه را روشن کرده و گرمی و امید را آورده. تعقلی که این بار در قامت زنی به بارنشسته متعلق به نسل امروز. زن با همه ویژگی های زنانه اش. مهربانی اش، لطافتش و حس بالای همدردی اش و البته لوطی مسلکی خواستنی اش.
زنی که در حال رفتن است. که اگر برود، یقیناً نور هم می رود و خاموشی و سردی بار دیگر خانه را به آغوش می کشد. و خانواده این بار محکوم می شود به تحمل حکمی که دیگر گریزی از آن نیست. محکومیت به حبس در گندابی از ناامیدی، عصبیت و رخوت برای ابد و یک روز.
اما نرفتنش به معنی روشن ماندن چراغ است و نوید امید برای کودکی تیزهوش که از این حبس ابدی می ترسد…
او اگر باشد، چراغ هم روشن است ….
نویسنده: آرش سیاوش – منبع: فیلمولوژی