اکبر عبدی بازیگر نابغه ای با عیار بامزگی بالا

 کم لطفی مستدام سینما به کمدینهایش یک وجه تناقض عجیب دارد و آن هم این است که در به کار بردن لفظ «نابغه» برای هنرمندان شاخص در این حوزه، فقط هنگام مواجهه با کمدینها دست و دلبازی به خرج می دهد. همان کمدینهایی که در عین جذب گستره ترین مخاطبان، اغلب کمترین سهم از جوایز و افتخارات را به خود اختصاص می دهند.
اکبر عبدی نیز بی شک یکی از همین نوابغ سینماست که پس از سالها همچنان برای یافتن جایگزین و مشابه احتمالی اش قطعا به مشکل بر می خورید. عبدی همتا ندارد؛نه در جنس طنزی که ارائه می دهد و نه بداهه پردازی ها،موقعیت سنجی ها و توانایی هایش.
عبدی چه در تلویزیون و چه در سینما با تکیه بر همین امتیازهای بی نظیرش میدان داری می کند.بازیهای عبدی فارغ از کیفیت آثار،همیشه جزو شاخصه های فیلمها و سریالهایی بوده که در آنها شرکت داشته.او یکه تازانه دوربین را به خدمت خود درمی آورد و مستقیم با تماشاگرش طرف می شود.جنس طنز عبدی هیچ شباهتی با هجو،توهین یا مسخره بازی ندارد و به کسی برنمی خورد و این در روزگار وفور سوتفاهم ها خیلی است.اینکه بدانی سلیقه و عواطف مردم جامعه ات در چه اشلی است و هنرت را مبتنی بر آن ارائه بدهی.اینکه در بزنگاه های جامعه حواست به مردمت باشد و بتوانی با هنر شیرینت لبشان را به خنده باز کنی.
اکبر عبدی حالا در ۵۷ سالگی به چنین هنرمندی بدل شده است. او شهرت را با محبوبیت همزمان دارد و برای حفظ و تداوم آن دیگر نیازی هم به تلاش بیشتر ندارد؛چرا که مردم او را همان طور که هست پذیرفته اند و دوستش دارند.
عبدی که این روزها با یکی از کمدی های عامه پسند سینما (عشقولانس) که شرایط تولید به ظهور و حضورشان کمک زیادی کرده روی پرده است.
عبدی که بازی در ۷۷ فیلم سینمایی را در کارنامه دارد، نشان درجه یک فرهنگ و هنر را کسب کرده، در دوره هشتم جشنواره فیلم فجر برای فیلم «مادر» و در دوره سی‌ام برای فیلم «خوابم می‌آد» سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر را به دست آورده و سه بار (در دوره یازدهم برای فیلم «هنرپیشه»، در دوره هفدهم برای فیلم «جنگجوی پیروز» و در دوره سی و یکم برای فیلم «رسوایی» نامزد دریافت سیمرغ بلورین شده است.
امسال دست اندرکاران جشنواره فیلم فجر قصد دارند در جریان این رویداد سینمای،در کنار منوچهر اسماعیلی صداپیشه و محمدعلی نجفی کارگردان بزرگداشتی هم برای عبدی برگزار کنند.همین بهانه ای شد تا بانی فیلم امروز در گفت وگو با دو سینماگر و یک منتقد به اکبر عبدی و جایگاهش در سینمای ایران بپردازد.

جواد طوسی:
عبدی بازیگری وابسته به نقش و توانایی های کارگردان است

امیدواریم بزرگداشتی که برای عبدی در نظر گرفته شد بهانه ای برای جدی تر شدن مسیر بعدی بازیگری اش باشد
جواد طوسی، منتقد سینما می گوید: امیدواریم بزرگداشتی که برای او در نظر گرفته شد بهانه ای برای جدی تر شدن مسیر بعدی بازیگری اکبرعبدی باشد که بخشی از آن به هوشمندی و زمانه شناسی و انتخاب های درست- که از این به بعد بتواند کارنامه بازیگری دورانش را در یک جایگاه مطلوب تر و قابل دفاع تر تعریف کند- بستگی دارد.
جواد طوسی در خصوص برگزاری مراسم بزرگداشت اکبر عبدی در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر، به بانی فیلم گفت: برگزاری بزرگداشت با توجه به سیاست و برنامه ریزی جشنواره فیلم فجر چیز بدی نیست اما بستگی به این دارد که این بزرگداشت ها مبتنی بر یک نگاه دقیق کارشناسانه باشد، تقدم و تاخر بر اساس جایگاه تاریخی افراد منتخب در نظر گرفته شود و بعضی از افرادی که در دوره های مختلف قبل و بعد از انقلاب نقش موثر و غیرقابل انکاری در حوزه فعالیت خودشان داشتند نادیده گرفته نشود. همچنین افراد دیگری که از قدمت لازم برخوردار نیستند در اولیوت قرار نگیرند. این ها همه مستلزم این است که هیأت و کمیته ای که افراد را برای بزرگداشت انتخاب می کنند حداقل برای جشنواره ای که چنین سابقه طولانی را در بردارد و سی وشششمین دوره اش را برگزار می کند مبتنی بر یک بررسی دقیق و کارشناسانه باشد.
وی افزود: گاهی هم شرایط اقتضا می کند آن محافظه کاری را کنار بگذارند و افرادی که به دلایل مختلف در یک سوءتفاهم تاریخی قرار گرفته اند و آن واهمه و نگرانی برای بزرگداشت انها وجود دارد از این خطوط قرمز و خود سانسوری ها عبور کنند و بستری فراهم کنند که لااقل به افرادی که شأن و منزلت تاریخی شان نادیده گرفته شده توجه شود.
این منتقد با اشاره به بزرگداشت اکبر عبدی در این دوره از جشنواره گفت: در مورد آقای عبدی باید ببینیم که اساسا سینمای ما چقدر برای سنت ستاره سازی آن میدان عمل لازم و حرفه ای را قائل می شود. اکبر عبدی مراحل تکوینی و گام های اولیه را برای تثبیت موقعیت بازیگری خود را خوب برداشت، رفته رفته دیده شد و از تلویزیون از یک برنامه کودکانه «باز مدرسم دیر شد» شروع کرد و بعد از آن در یک سینما آمیخته با فانتزی و کمدی جایگاه اولیه خود را نشان داد.
طوسی با اشاره به آثاری که عبدی در کارنامه دارد ادامه داد: در فیلم هایی مثل «دزد عروسکها» ی محمدرضا هنرمند و «سفر جادویی» ابوالحسن داودی رفته رفته این موجودیت در یک استعداد قابل قبولی قرار گرفت که بتواند نقش های مختلف را ایفا کند. مثل «اجاره نشین ها»ی داریوش مهرجویی یا «هنرپیشه» محسن مخملباف و «دلشدگان» زنده یاد علی حاتمی. همه اینها بیانگر یک واقعیت بود که ما با استعدادی روبرو هستیم که می تواند در حوزه سینمای کمدی یک شمایل متفاوتی را از خود به جای بگذارد. ولی استمرار فعالیت اکبر عبدی به گونه ای برگزار شد که از یک طرف بها ندادن سنت ستاره سازی در گستره سینمای ما و از طرف دیگر انتخاب های غلط خود اکبر عبدی مسیر پردست اندازی را برای این بازیگر ایجاد کرد که دیگر نتوانست در مسیر بعدی آن جایگاه رفیع خود را در همان دوره های طلایی تکرار کند و با حضور باری به هر جهت با اکبر عبدی دوره های بعدی روبرو بودیم که انگار برایش فرقی نمی کند این اثری که در آن بازی می کند در یک شکل معمول سینمای خانگی می خواهد مخاطب خود را پیدا کند یا تلویزیون و تله فیلم یا در خود سینما. انتخاب ها هوشمندانه و سنجیده نبود و در این حجم و گستردگی آثاری که رسانه های مختلف را در برداشت با تصویر مخدوش شونده ای از بازیگر مستعدی مثل اکبر عبدی روبرو بودیم که ای کاش این اتفاق تنمی افتاد. این را از این جهت می گویم که اکبر عبدی نشان داده بازیگر مستعدی است که هر گاه نقش های متفاوتی برایش در نظر گرفته شود می تواند قابلیت های پنهان و آشکار خودش را بروز دهد.
این منتقد تاکید کرد: نمونه قابل اعتنای سال های نه چندان دور فیلم «خوابم می آد» است که نقش مادر رضا عطاران را بازی می کرد. این نشان میدهد این بازیگر حتی اگر یک نقش مکمل خوب و غیر متعارف به او پیشنهاد شود چقدر قشنگ می تواند آن را به یک اجرای تاثیرگذار و ماندنی تبدیل کند. استمرار فعالیت های اکبر عبدی باز هم نتوانست این نمونه های استثنا را هم تکرار کند.
وی اضافه کرد: امیدواریم این بزرگداشتی که برای او در نظر گرفته شد بهانه ای برای جدی تر شدن مسیر بعدی بازیگری اکبرعبدی باشد که بخشی از آن به هوشمندی و زمانه شناسی و انتخاب های درست- که از این به بعد بتواند کارنامه بازیگری دورانش را در یک جایگاه مطلوب تر و قابل دفاع تر تعریف کند- بستگی دارد.
طوسی در رابطه با اصول بازیگری اکبر عبدی توضیح داد: اکبر عبدی اصولا بازیگری است که به شدت وابسته به نقش نوشته شده و توانایی های کارگردان است و اینکه چقدر بتواند نقش را به فهم درست تبدیل کند و متقابلا اگر اتفاق بیفتد، زمینه استعداد و باروری در بازیگری مثل اکبر عبدی برای اینکه بتواند نقطه مکملی برای بهتر شدن نقش ایجاد کند، وجود دارد.
طوسی خاطرنشان کرد: عبدی یک بازیگر غریزی است و همین غریزه است که می تواند او را در موقعیت های مختلف قرار دهد. فیلم «ناصرالدین شاه آکتور سینما» یا «مادر زنده یاد علی حاتمی» جزو بهترین کارهای اکبر عبدی است. او معصومیت و کودکانگی را در یک ذهن فریز شده در یک دوران نوستالژیک در فیلم مادر نشان داد.
وی در خصوص بهترین نقش عبدی نیز گفت: معتقدم بهترین بازی اکبر عبدی مربوط به «ای ایران» ناصر تقوایی است که به خوبی در نقش محوری خودش، رفتار مستبدانه یک استوار را در شکل ظاهری اولیه به نمایش می گذارد و به قدری بر اساس شیوه ناصر تقوایی در فیلمنامه اش خوب عمل کرده که اجرای نقش بسیار دلپذیر شده است؛ یعنی فراتر از موقعیت مستبدانه، به ساحت و بیان تأویل پذیر تاریخی سرزمین نزدیک شده است. وقتی استوار مک بندی را می بینیم، انگار با استبدادی رو به رو هستیم که در دوره های مختلف تاریخی و اجتماعی تکرار می شود و می تواند یک وضعیت هولناک و غیرمردمی را رقم بزند. ترکیب بین کمدی، طنز، هجو و واقعیت مورد نظر ناصر تقوایی، یک نقش ماندگار و استثنایی را خلق کرده است که نه تنها در کارنامه بازیگری اکبر عبدی بلکه در گسترده تاریخ سینما می تواند قابل استناد و ماندگار باشد.

ابوالحسن داودی:
اکبر عبدی یکی از بازیگران ژنی سینماست

ابوالحسن داودی سابقه همکاری با اکبر عبدی را در فیلم «سفر جادویی» و « نان و عشق و موتور ۱۰۰۰» داشت. او معتقد است هنرمندان مصائب و مشکلات زیادی را در این چند دهه تحمل کرده و می کنند و همین که در زمان حیاتشان از آنها تقدیر می شود باز هم جای شکر دارد.
داودی در این خصوص به بانی فیلم گفت: به نظرم اکبر عبدی یکی از بازیگران ژنی سینماست که اگر بخواهیم به کارنامه کاری او توجه کنیم فراز و نشیب زیادی دارد و فیلم های درخشان و ماندگاری را بازی کرده است. اما در این میان کارهایی را هم بازی کرده که عملا می توانند از کارنامه اش به راحتی حذف شوند.

وی افزود: اکبر عبدی جزو بازیگرانی است که شاید بیش از توانایی ها و قدرتی که داشت می توانست شخصیت های متفاوتی خلق کند، ولی با وجود این به نظرم عبدی جزو بازیگرانی است که اگر بخواهیم پرونده اش را غربال کنیم کارهای متوسط و خوبش را نگه داریم، باز هم به نظرم بالاتر از خیلی از بازیگران توانای سینمای ایران قرار می گیرد. او کسی است که در دوره های مختلف نزدیک به چهار دهه در سینما و تلویزیون فعالیت داشته و توانسته بیشترین تعداد شخصیت های متفاوت را خلق کند و این هم به دلیل فیزیک خاص او بود.
داوی ادامه داد: چه در دورانی که چاق تر بود و چه در دورانی که لاغرتر شد،از فیزیکش در به وجود آوردن کاراکترهای مختلف استفاده می کرد. دیگر خصوصیت فیزیکی او که به شدت به درد سینما می خورد، این است که یکی از گریم پذیرترین چهره های سینمایی را دارد و کسی است که بیش از هر کس دیگری که من با او کار کرده ام، صورت و فیزیکش می تواند با کاراکتر همراه شود و شکل عوض کند. البته این توانایی هم در خود او هست که در کنار این تغییر فیزیکی می تواند همه آن ظرایف و ریزه کاری های کار روی شخصیت را هم انجام دهد. من دو فیلم با او داشتم که هر دوی آنها برای خودم جزو کارهای به یاد ماندنی بود.
این کارگردان در خصوص اینکه آیا تلویزیون و سینما توانسته از استعدادهای این بازیگر به درستی استفاده کند، بیان کرد: اکبر از تلویزیون شروع کرد. دورانی بود که در آن بازیگران زیادی توانستند مطرح شوند. در اوایل دهه ۶۰ برنامه «محله برو بیا» و «باز مدرسم دیر شد» را شروع کرد که قطعا آن زمان تلویزیون شکوفایی و طالب بیشتری در جامعه داشت و می توانست ارتباط صمیمانه تری برقرار کند. به تلویزیون در طول این سال ها با از دست دادن مخاطبینش علی رغم اینکه امکانات و شبکه هایش بیشتر شد، سیری قهقرایی را طی کرد و فکر می کنم به میزان زیادی به شکل بالقوه و بالفعل مخاطبانش را از دست داده است. به همان میزان کسانی هم مثل اکبر عبدی، حمید جبلی، ایرج طهماسب، رضا عطاران و… که با تلویزیون در آن دوران شروع کردند، بعدها تلویزیون دیگر نتوانست از توانایی های آنان در اندازه و ظرفیتی که می توانستند ارائه دهند، استفاده کند؛ به همین دلیل هم ادامه فعالیت های آنان بیشتر به سینما ختم شد.
کارگردان فیلم سینمایی «رخ دیوانه» تاکید کرد: اکبر جزو کسانی بود که دوران بسیار موفقی را در سینما طی کرد و البته در این دوران افت و خیزهایی هم داشت و او در اواسط دهه هفتاد دیگر به دوران پایین تری رسید، اما دوباره توانست خودش را بالا بکشد، مطرح کند و نقش های ماندگاری را در سینما بازی کند.
وی در مورد برگزاری بزرگداشت برای هنرمندان در جشنواره ها عنوان کرد: هنرمندان آنقدر مصائب و مشکلات را در این چند دهه تحمل کرده و می کنند که همین که در زمان حیاتشان از آنان تقدیر می شود باز هم جای شکر دارد. چون در مورد بسیاری از هنرمندان زمانی از آنان تقدیر می کنیم که متاسفانه دیگر در قید حیات نیستند.

حسن هدایت:
سال ها قبل باید از عبدی تقدیر می شد

حسن هدایت سابقه همکاری با اکبر عبدی را در فیلم «گراند سینما» داشته است. او معتقد است اکبر عبدی از آن دسته بازیگرانی است که در هر کاری حضور داشته باشد، مهر توانایی های خودش را روی آن کار می زند و باید سال ها قبل از او تقدیر می شد.
هدایت در این خصوص به بانی فیلم گفت: خوشبختانه من در فعالیت حرفه ای اکبر عبدی فرودی نمی بینم. خوشبختانه همچنان سرحال و قبراق کار می کند، ولی گاهی به ضرورت زندگی و برخی از مسائل در فیلم های کم ارزش ظاهر می شود که فکر می کنم این هم بر اثر ناچاریست. با این حال می بینیم در همان کارها هم بازیگری است که توانایی و ذوق خوبی دارد و هنوز بعد از گذشت سال ها- و با در نظر گرفتن اینکه سن همه ما بالا رفته و کمی کم حوصله می شویم – او هنوز هم پرنشاط و سرحال است. امیدوارم تا آخر عمرش –که امیدوارم طولانی هم باشد- همیشه به همین شکل باقی بماند.
هدایت در مورد اینکه آیا تلویزیون و سینما تاکنون توانسته از استعدادهای عبدی به درستی استفاده کند یا خیر، افزود: او در کارهای خوبی حضور داشته است و کارهای خوب او در سینما هم بیشتر از تلویزیون است. کارهای خوب تلویزیونی او به زمانی برمی گردد که تازه کارش را به طور جدی آغاز کرده بود. هنوز هم شاید بعد از گذشت بیش از سی سال در اذهان باقی مانده باشد. سریال هایی مثل «باز مدرسم دیر شد» و «محله برو بیا» و… که با وجود گذشت سال ها وقتی هنوز هم تلویزیون آن ها را پخش می کند، می بینیم هنوز هم دلنشین است. این شیرینی هم عمدتا به یمن حضور چنین بازیگری است.
وی در مورد آثار فیلم های سینمایی که عبدی در آنها حضور داشته عنوان کرد: من چون تمام کارهای سینمایی ایشان را ندیده ام، نمی توانم قضاوت کنم، ولی خوشبختانه جزو آن دسته بازیگرانی است که آنقدر کارهای خوبی که در آنها حضور داشته، زیاد است که اگر هم همه کارهای او را دیده باشید، باز هم نمی توان گفت کدام کار او واقعا شاخص است. به خاطر اینکه در کارهایش شخصیت های متفاوتی را عرضه کرده و این تفاوت نشان دهنده توانایی یک بازیگر است که می تواند در نقش ها و کاراکترهای مختلف به نحو قانع کننده و گاه درخشانی خودش را نشان دهد.
این نویسنده اضافه کرد: می دانم اکبر عبدی در هر کاری که حضور داشته باشد، مهر توانایی های خودش را روی آن کار می زند. هر چند آن کار در مجموع ضعیف هم باشد، ولی باز حضور چنین آدمی بسیار کمک می کند که کار دلنشین و قابل تحملی باشد.
وی در مورد تقدیر از بازیگرانی هم رده اکبر عبدی در جشنواره هایی همچون فیلم فجر، یادآور شد: به هر حال آدم ها نباید سن و سالشان بالا رفته باشد و یا در سن بازنشستگی باشند که از آنها تقدیر شود. به هر حال هر چند ممکن است دیر هم شده باشد، چون باید سال ها قبل از او تقدیر می شد، ولی باز هم خوب است و فکر می کنم این حداقل تشکری است که می تواند از سوی نهادهای دولتی و اهالی سینما راجع به هنرمندان جلوی دوربین و یا پشت دوربین که در سینمای ما تاثیرگذارند، صورت بگیرد. این هنرمندان خاطرات خوش و ارزشمندی از خود به جای گذاشتند به همین دلیل خوشحال می شوم از این دست افراد قدردانی شود، این حداقل کاریست که می توان برای این عزیزان انجام داد.

منبع: بانی فیلم